Beeldmateriaal: Amerika-Rammstein: Amerikaanse dominantie en imperialisme

Het nummer ‘Amerika’ van de Duitse band Rammstein handelt over de effecten van globalisering en dan vooral de verspreiding van Amerikaanse en Amerikaans geïnspireerde cultuur, producten en waarden. In de videoclip die bij het nummer hoort zien we hoe deze amerikanisering van de wereld zich verspreidt en hoe er weerstand tegen geboden wordt. Afrikaanse stammen eten pizza en kijken Amerikaanse televisie, Aziaten eten hamburgers en roken sigaretten. Afgaande op de tekst kunnen we enkele belangrijke punten van kritiek op de dominantie van de VS in de wereld onderscheiden.

Culturele diversiteit en cultureel imperialisme

We're all living in America,
Coca-Cola, Wonderbra,
We're all living in America,
Amerika, Amerika.

Globalisering en dan vooral de ontwikkeling van de geglobaliseerde wereldmarkt zijn versneld door een verhoogde mobiliteit van mensen en informatiestromen. De ontwikkeling en uitbouw van informatietechnologie in het bijzonder is hierbinnen zeer belangrijk geweest. Grote bedrijven profiteerden van deze schaalvergroting en ontwikkelden zich tot multinationals. Westerse en dan vooral Amerikaanse producten, muziek, media, … overspoelen sinds enkele decennia de rest van de wereld. Grote merken als Coca Cola en Pepsi, McDonalds en Nike zijn ondertussen bijna overal ter wereld doorgedrongen. Dit zorgt vaak voor een botsing met plaatselijke culturele gewoontes en waarden. Zoals steeds als het gaat om moderne invloeden heerst er een spanning tussen afwijzen en overnemen. De stroom van de amerikanisering blijkt echter vaak zo overweldigend dat bestaande culturen in de verdrukking raken en zelfs verdwijnen. Het belang van culturele diversiteit is nog onderwerp van discussie, met de globalisten in de ene hoek van de arena en anti- of andersglobalisten in de andere hoek. Een globale cultuur zou volgens sommigen de kans op frictie en conflict zeer verminderen en communicatie en contact bevorderen voor iedereen. Voorstanders van culturele diversiteit benadrukken dan weer dat het bestaan van verschillende culturen van groot belang is, aangezien zo ook een veelvoud aan invalshoeken en denkwijzen in stand gehouden worden. Het samengaan van deze verschillende culturen zorgt uiteraard bij momenten voor frictie, maar is ook zeer verrijkend. De organisatie UNESCO van de Verenigde Naties stelde in 2001 de Universal declaration on cultural diversity op. Op hun website staat het volgende te lezen:

“The ability of societies to enjoy diverse cultures is not only a good thing in itself but has been recognized as an important precondition for social and economic development. For such diversity to exist in a world in which inter-cultural exchange increasingly takes place through trade, strong cultural industries need to grow at a local level in developing countries to ensure diversity of cultural expression.”

Ook UNESCO ziet dus een dreiging in wat Benjamin R. Barber in zijn werk Jihad versus McWorld uit 1995 McWorld noemde. Over deze McWorld gaat het precies in de muziekclip ‘Amerika’: het ontstaan van een uniforme globale cultuur gebaseerd op de Amerikaanse.

Taaldiversiteit en linguistisch imperialisme

This is not a love song,
this is not a love song.
I don't sing my mother tongue,
No, this is not a love song.

Een bijzonder aspect van een verminderde culturele diversiteit is het verdwijnen van talen. Hoewel Mandarijnchinees voor meer mensen de eerste taal is, is het Engels zonder twijfel het wijdst verspreid. In internationale handel is het de meest gebruikte voertaal. De hierboven besproken groeiende verspreiding van Amerikaanse cultuur en producten heeft uiteraard de status van het Engels als wereldtaal enkel verder bevestigd. Het proces van het uitsterven van talen is uiteraard al millennia lang aan de gang (denken we maar aan Sumerisch, Assyrisch, …). Met de koloniale periode gevolgd door de steeds sneller uitbreidende globalisering verdwijnen talen echter steeds sneller.

Meer nog dan culturele diversiteit is taaldiversiteit een zeer moeilijk topic van discussie. Eén wereldtaal is in vele omstandigheden onvoorstelbaar handig, en binnen de context van de geglobaliseerde markt misschien wel een ware must. Taal is echter een zeer belangrijk aspect van cultuur, en het verdwijnen van talen is zo een indicatie van de verminderde culturele diversiteit.

Het politiek-militaire aspect van Amerikaanse dominantie

We're all living in America,
Coca-Cola, sometimes WAR,
We're all living in America,
Amerika, Amerika.

Als enige overgebleven militaire wereldmacht dirigeert de VS ook militaire interventies en politieke sancties. Onder meer door hun veelvuldig gebruik van hun vetorecht in de Veiligheidsraad leeft bij vele mensen het gevoel dat Amerikaanse wil wet is en er weinig meer van het democratische ideaal overblijft dan holle legitimerende retoriek. De tijd van rechtuit koloniseren is dan wel voorbij, maar de VS mengen zich wel steeds meer in de politieke aangelegenheden in bijvoorbeeld het Midden-Oosten en Latijns-Amerika. Onder het mom van het beschermen van de Amerikaanse belangen, of zelfs het algemene belang, worden militaire interventies en campagnes ondernomen aan de andere kant van de wereld. Dit soort militair ingrijpen was tot een eeuw geleden nog ondenkbaar. Recent groeide de kritiek op deze machtsbalans met de opeenvolgende oorlogen in Afghanistan en Irak en zeker toen de VS hun offensief in Irak startten zonder steun van de VN.

Er is geen twijfel mogelijk dat Amerika in de nieuwe wereldorde na de Koude Oorlog als enige supermacht overblijft. Op vlakken als handel, militaire opbouw en technologische ontwikkeling staat de VS aan de top. Het zou ahistorisch en dus fout zijn om deze situatie als onomkeerbaar te bestempelen, of het evolueren naar de McWorld te zien als de enige mogelijke uitkomst van de globalisering. Toch raakt deze clip aan enkele fundamentele kritieken en angsten ten opzichte van de door Amerika geleide globalisering en de door de VS gestuurde wereldpolitiek. Barber plaatst Jihad, als vorm van tribalisme, tegenover McWorld. Het alternatief waar in de hier besproken clip indirect naar gezocht wordt moet zich ergens binnen het spectrum tussen deze twee krachten bevinden.

Clip te vinden op: http://nl.youtube.com/watch?v=4w9EksAo5hY

Bronnen

Barber, Benjamin R., Jihad vs. McWorld, Crown, 1995.

LaFeber, Walter, The Post September 11 Debate Over Empire, Globalization, and Fragmentation in: Political Sciences Quarterly, Vol. 117, Nr 1. 2002.

http://portal.unesco.org/culture/en/ev.php-URL_ID=24468&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html

Tine Vekemans